Wednesday, June 8, 2011

Nun Khawchhuah Nan.


 He khawvela mi ropui tamtakte hian an ropuina phenah hian ropui lohna tamtak an paltlang ve tho a, mahse chung harsatnate chu an nun khawchhuah nan an hmang thiam a, bengngawng Beethoven-a chu rimawi phuah thiam a nih a, Milton hlaphuah thiama pawh mitdel bawk a nih chhung hi chuan, kan tunlai khawvel harsatna atanga nung khawchhuak tur hian tunlai thalaite hian vanneihna kawngkhar kik hawn tur kan nei ngei tur a ni. Engvangin nge tun huna cheng mek thalaite hian nun awmzia hrelo ang mai a, ‘nawmsakna hi ropuina ber a ni’ kan tih. He pawnchhe hnangkhai khawvel atanga nung khawchhuak tur hian tihtur leh tih loh tur kan va ngah em! Tichuan……

A hmasa berah chuan huaisen phawt mai rawh. Tunlaiah chuan thudik tan a, he khawvel hmachhawntute hi mi nuihzat leh mawl tih an nih tawh avang hian dikna nena ding chhuak tur chuan huaisen a ngai a ni. Tu mah hlau suh, hlauh neite  tan he khawel hian vanneihna a pai tam lo va, mi dawihzepte vawi tamtak thih nawnna khawvelah hian hlauh nei chung chuan eng ropuina lallukhum mah i khum ngai lovang tih hria la, ilo dawihzep viau a nih phei chuan he khawvel hi Good Bye zawk mai rawh! Eng emaw chang chuan buaina tawkin huaisen harsa tih chang i nei \hin ang, ni mah sela hei hi theihnghilh suh, chutih hunlai tak chu huaisen i ngaih hunlai a ni tih hi. Engkim i phak tawka awm chu i ti thei a ni tih hria ang che. Dawihzepna chuan hlawhchhamna atangin thil ropui tak a chherchhuak mawh khawp a sin, a chhan pawh thil harsa a lo awmin, a theihna lam tur a hmuh thelh thin vang a ni. Mi huaisen erawh chuan eng harsatna pawh lo thleng se, a harsatna chu hmu reng siin, eng anga thim hnuaiah pawh êng chu a hmuh thelh ngai lo thung a ni. Hei hi lo hre nawn leh mai mai teh, ‘a hmuthiam tan chuan thim khuh phak bák chiahah hian êng a awm zel a ni’ tih hi. Tichuan, hneh theihloh nun neitu i lo ni tawh ang a, thudik tanin, hmuhsitna leh deusawhna chu zakzehin he khawvel hi i lo hmachhawn thei tawh ang. Gautama Buddha pawhin, “Rilru hi engkima engkim a ni, ni-a i inngaih chu i ni mai”, a lo ti daih tawh asin.

Mitena ‘ka ui, ka ar’ tih atan takngial pawha an la iai loh nan che-a hlawhtling tur chuan theihtawp chhuah rawh. Hlawhtlin i duh chuan a man i pek a ngai a ni tih hi i ni tin hla thunawnah hmang ang che. Hlawhtlinna hi chu hnaah chuan duham tak ania sin. Mi hmingthang chanchin han chhiar teh, Radium hmuchhuaktu Curie-te, Scientist thiam hmingthang Einstein te, James Watt-a te zawng zawng hi anmahni hnaa zing khawvar tirh atanga zanlai pel rawk khawpa bur mi an ni. Hlawhtlinna kawngah hian harsatna ruah te hi a sur duh viau mai \hin a, mahse chu chu beidawn nan emaw, lunghnur taka awm nan emaw hmang suh, midangte tihsual ang i tisual ve emaw, i hlawhchham palh mai emaw chauh a ni. Chuvangin, hlawhtling tur chuan mite aia tam i tihsual a, i hlawhchham a ngai a ni. Chah tel hram duh che ka nei, fak chawp ngai ila nih chhung chuan a changtupa i la ni lo tih intheihnghilh mai suh, mi tam tak chu ropui duh luat vangin an â thei hial mai. Khawvelah hian an thiante leh midangte lak atanga chawimawina an dawn tak loh avangin an rilruah NAPOLEON-A nih chakin an â thin a ni. ‘Nang erawh chu fimkhur la’ tih ang deuh khan, i duty-ah chiang la, inringtawkin theihtawpin bei rawh. Ropuina kawngkhar hawng thei tur chuan a kalkawngah harsatna kawngkhar tamtak hawn hmasak a ngai a ni.

Thawhrimna hi i laichin hnai takah ngai la, i pianpui unau ang maia nelin kawm tam rawh. Henry Kaiser-a chu, mi dawrawm leh zakzum tak mai a ni a, vawikhat chu a hnathawh tur hre lo hi thlalakna dawr neitupa hnenah a va kal a, aw khur hlak hlak chungin “Ka pu, hna ka duh a, i dawrah hian lo thawk ila, thlahnih chhungin i hlêp hi a lét thumin ka tipung theiin ka ring,” a va ti tawp mai a. Dawr neitupa nen chuan an in be rem ta a, chu dawr neitupa hlawkna chu a lét thumin Kaiser-a’n thlahnih chhungin a tipung ang a, tichuan dawr chu an intawm ang tiin. Tichuan Kaiser-a chuan a hna chu huphurh tak chungin a tan ta a, ‘’Ni khat chhungin thlalak kan siam thei’  tih chu a tar ta va mai! 


An hotupa chuan a theih loh thu a lo hrilh a, mahse Kaiser-a chuan, “Hna tul dang thawh belh ngai zawng zawng chu ka thawh belh vek mai ang,”  tiin a chhâng a. A thawk ta reng bawk a. Zing dar li thlenga a thawh chang te a lo awm ta hial mai! A thawhpuipa chuan a hriselna in a tuar ang tih te a hlauh pui ta hial reng a ni. Mahse, chu a thawhrimna zárah chuan an hlawkna chu a lét li deuh thawin a pung ta a, dawr chu an intawm thei ta  a ni. Henry Kaiser-a chuan, “Ka tih dan hriaa zawm peih tawh phawt chu hlawhtling lova chhuak an awm lo,” a ti ta hial reng a. Mi tam ber chuan hna an thawh theihna leh an ngaihtuah theihna hi hmun sawma thena hmun khat chauh an hmang thin a. I chakna zawng zawng chu fawmkhawmin hna han thawk teh, a rah chu mak tih tham hial khawpa ropui a ni ang. Mihringah hian rahchhuah theihna tur khawp thiltihtheihna chu a awmsa reng a, mahse chumi hman tangkai theihna chu thawhrimnaah a awm a ni.

Beidawng lovin bei la, i hlawhtlin hma chu i nun khawchhuah theih nan hian bei rawh. Mi tam tak Zoram khawvelah hian an hlawhchham mêk a ni. Thalai, college kal tam takte kan kal chhan hre lovin tunlaina in kan khat a, hmun hrang hrang atanga thiamna zir tura kalkhawmte hian, thiamna ni lovin ‘third division certificate’ kan hum hawng a, kan nulate lahin mahni veng tana thiamna paw haw si lovin sâwn an paw hawng bawk a! College pawh la in-bang liam lo hian ‘ka hawi pir e’ te chu kan la ti ta deuh deuh lehnghal. Heng zawng zawngin a hrinchhuah chu, hlawhchhamna leh beidawnna, sual kawng zawhna chauh a ni. Mahse hei hi ka sawi duh, beidawng inti a, hlawhchham let der ni-a inhriate hnenah hian, “Tih tak takah chuan i chak a, i fing a, i hlawhtling bawk alawm, i kuta thil awm a tlem tehlul nen mihring nihphungah i che tha ngawt mai. I nihna diktak hriaa ngaisâng a, ngainatu che an awm a sin. I tarmit vuah diklo kha la bo la, mi puitlingte khawvelah hian anmahni ang bawk i ni tih entir la, he khawvl harsatna hi i hmachhawn ve thei a ni tih lantir rawh khai,”  tih hi. Sir William Herschel-an khawvela entlang tha ber siam a tum lai chuan a bul tan nan darthlalang tihnawi leh nawh tlet a zir phawt a tul a, thla tam a thawh hnuah pawh a darthlalang siam chu a tha tawk lova, mahse beidawng lova vawi zahnih zet a beihnawn hnuah a duh anga tha Entlang a nei thei ta a ni. Ar talh dan chikhat chauh  a awm lo tih hi thudik tlawngawl satliah a ni ngawt lo, hringnun hi han en la, i tumna hmun chu kawng pakhat atanga i thleng theilo a nih pawhin kawng dang atanga thlen tum thin ang che.

A hnuhnung berah chuan inngaitlawm ang che. Nang aia fing leh thiltithei,  mifel zawkte khawvelah i cheng a ni, chuvangin inngaitlawm phawt la ti chuan ram ropui chu panin he hringnun in-elna hlira khatah hian i lo champion dawnnia. Charles Schwab-a chuan, “Ka sèih hi cheng nuai sawm man a ni” a ti thin an ti. Charles Schwab-a seih mai mai pawh cheng nuai sawm man a nih chuan Lal Isua ingngaihtlawmna kha cheng engzat man tak ni ang maw? Mi, an ropui leh ropui loh hi a teh a teh chhuah theih a  ni lo va, mi hneh theihna riau an neih chu, chapo lova an inngaihtlawmna, a hunte-a an lantir thinna te, puhchhiatna chi tinreng hmanga deusawh an nih lai pawha hnung tawlh chuang si lova, ‘a lo ni tak maw’ ti a, an dinnaa nghet taka ding si te hi an ni. Misual chuan mi tha a hlau ngai lo, phiarrukna ruama an awm laiin misual tho a ni a hlauh ni. Chuvangin, mi chapote khawvelah hian misualte leh mi khawsathei, kei ka ni inti-te pawh hian an chapopui, an anpui mihring ai chuan mi inngaitlawmte bawk hi ani thawhpui atan an sawm thin ni. Inngaihtlawmna chuan eng thil zahawm nge tih chi ang tih a ngaihtuah lova, tihtur dik chu mahni thu in a tinghal mai thin a ni. Heti hian…..Inngaihtlawmna chuan mi chaklote a khai ding thin a, hrehawm tinreng tuartute chu chakna thar pe-in nun bul a tansak thin a, chuta tang chuan hlawhtlinna chu an ban phákah a awm a ni tih hriain he hringnun hasatna atang hian an lo nung khawchuak thei ta thin a ni. Sir James M.Barrie pawhin, “Nun hi zawng, inngaitlawm taka rei tak zir chi a ni”, a lo ti reng asin.

Huaisenna te, theihtawpa beihna te, thawhrimna te leh inngaihtlawmna te hi ngaizawng la, atchilh bur mai rawh, tichuan nun hlutzia hriain i hlim reng tawh mai ang. He khawvel hi ‘thalaite khawvel a ni’ tih hi a la pangngai reng a, a hman tangkai dan erawh chu Admiral Nelson-an a thih dawn thlenga a ngaih pawimawh em em duty tihhlawhtlinna-ah ni rawh se.


8 comments:

  1. a tha dap dap hle mai, i blog hi ka lut ve fo a, comment ka hnutchhiah ngai lem lo a, tun tum chu, loh theih loh hehe... a tha e.

    ReplyDelete
  2. a hmuthiam tan chuan thim khuh phak bák chiahah hian êng a awm zel a ni.

    A va han dik tak em. Zan thim ber pawh hi khawfing chat hian a hnawt bo thei a, thlasik vawt hrehawm tak pawh hi a ral meuh chuan nipui nuam tak a rawn thaw leh thin. Hlawhtlinna chu beidawnna piahlamah a awm si a. Kei ve hi chu beidawnna te, tih hram hram peih lohna te leh dawihzepna te avang hian hlawhtlinna tlang ka lawn chhuak ve zo ta lo anih hi.

    @Dolerich, i thuziak hmang hian ka hmaah darthlalang lian tak i rawn chhawp chhuak anih hi, mahni leh mahni ka inhmu fiah chiang khawp mai. I thuziak atang hian inzirna tur ka va lo ngah tak em.

    ReplyDelete
  3. @caribou: "Zan thim ber pawh hi khawfing chat hian a hnawt bo thei a, thlasik vawt hrehawm tak pawh hi a ral meuh chuan nipui nuam tak a rawn thaw leh thin." A tha ka va'n ti em.

    He thu hi ka ziahna a rei deuh tawh a, keimah ngei ngei pawh hian ka chhiar nawn thin. Min rawn tlawh ziah lo la, i nau ve satliah hi ka thamral tawh awm asin...ka ngaihtuah a, ka lawm thin.

    ReplyDelete
  4. A va tha em ve aw.. Fuihna leh thurawn ropui tak a niin ka hria. A sentence han lakchhuah lai bik tur ka hre lo. I thuziak a tangrual mar tha khawp mai. Zirlaibu velah pawh telh tlak niin ka hria.

    ReplyDelete
  5. @TS:Zirlaibu te i sawi tak, a zahthlak em mai. Engtikah nge i comment a lo luh ang aw tiin ka ngaihtuah thin. I awm hi malsawmna a ni.

    ReplyDelete
  6. Tih hram hramna nun neih hi angai reng a ni. Good post

    ReplyDelete
  7. #Hriatpuia: Spam-ah a lo lut pek a, zia lo ka ti hle mai. Lo leng ve ziah thin rawh. Kan inkawm dawn alawm.

    #H.Vangchhia: K'u Henry hi min lo tlawh leh hram hram thin a, i chungah hian ka lawm takzet, i buai dawn tehlul nen.

    ReplyDelete
  8. Hman niah ka chhiara ka comment dawn a ka server a down tlata ka comment thei lo va. I thu ziah hi tha ka ti khawp mai Thalai lam chanchinbuah chhuah chi a nih hi.

    Illustration hi mite hneh theitu tha tak a ni tih i man chiang hle mai.

    ReplyDelete