Friday, December 17, 2010

Lehkhathawn

Ka Hmangaih,
          A chhan leh vang lam zawng ka hre pha hauh lo. I tel lo hian zan khat rei em em hi lunglêng takin ka tuar ang tih tun kum sawm kal ta chhung khan ka lo hre ngai lo. Nun hi i tel lo hian a ngaihnawm thei ang a, i awm lohna khawvel hi a hlimawm thei ang tih ka rinhlelhna hian tun thla thum chhung chu min \insan thei reng reng lo.
Hun rei tak ka lo ziah tawh loh ka diary kha min biak hmasak ber ni a\ang khan ka la ziak ta char char a, zanin hi a zan za eng emaw zat leh sawmli leh pahnihna a lo ni ta reng mai! I hming Dinmawii emaw ka tih tlatna chhan kha i rin ang khan engmah a awm lo, i mawi êm a, i nih duh hmelin ka hria a, Lalduhawmi i lo ni tih ka hriat erawh kha chuan ka hmêl ni lovin ka rilru a nui asin.
          Ka tlin lohna leh ka fel lohna ang ang hian min pawm turin ka beisei lo che a, keimaha a \ha ber awm zawng zawng hi i tan hlan mah ila i tan ka vul thei chuangin ka ring lo. Vawi tam tak ka lo \ap ve tawh a, hmangaih(?) ka lo ni ve tawh a, hnawl leh hnar te pawh ka lo ni ve ta si a! Hun kal tawh hi ka lo vai liam tawh a, khawi lai kawng kawiah emaw chuan a tlan chak ber berah ka lo \ang tawh si! Khang hun lai te khan i awm tih lo hre tawh ni ila vut aiah par\hi ka awrh ve thei tur!
          Hun hian ka nunah hian i tel ve a ni tih min hrilh \hin a, lawm tur nge lawm loh tur tih phei zawng ka hre lem lo. Mahse ka vul lo ta sa sa, i lo tel ve hi kei chuan lunglohah ka la lo, i duhthu a lo tel i ni lo hi erawh chu hmaih ka nei zawk a ni maithei! Tunah hian van Pathian hian ka duh ber min dil ta se, inthlahrung takin ‘I kiang a awm,’ ka thlang ang. Hun tam tak hi a ral tawh a, a ral mek bawk, zan a liam a, ni a lo chhuak leh a, tlai a lo ni a, a tla leh mai thin, mahse tlai ni tla hian ka ngaihna che hi a liampui ngai si lo. Zing khua  a lo var a, i zun ngai bawk hian ka khua a har leh \hin. Velorie, sawifiah thiam ni ila aw... Nimin ral ta khan nang min ngaihtir a, la ral ve lo ka tun hun pawh hian nang lo chu ngaihtur dang a nei si lo. Aw, he nun thlalera ka hun ve zawng zawng hian keimahah hian i tel reng \hin tih min hrilhnawn leh \hin!
Ni khat hi chatuan ni se, chu ni khat chu kei chuan i tan hlan ka duh ang a, ka theihna neih ve te hian i sir an bel ang a, cho lo mah ila khawvel hi zuam lo chung chung pawhin hmachhawn turin ka theihnate chuan beiseina hma chhuanin ral an do leh awm si a. A ni, chu hmunah ngei chuan ka mawi ve na leh ka duhawma neih ve ang ang nen hian i thliah atan par ka duh ang. Mahse Laldy, par mah ila min thliak ngai dawn si lo tiraw? He thu ka ngaihtuah chhuah apiang hian eng nge maw ka nih a, he khawvelah hian ka la dam ve reng le ka ti thin asin! Par ve si a, i thliah atan ni lova vul chu a pamhmai ka ti a ni!
Chuvangin, ka neih chhun leh ka mawina hmachhuan ve tur thil tlemte nen hian ka liam mai ang e, ka beiseina nen ka beisei ramah zalen takin ka lo hmuak che ang a, chu tah chuan nang nen hian kan vul ve thei tawh maithei asin. Derhken leh Ainawn an vul ang a, chawrno lo zeta ka lo liam ta a nih pawhin ka beiseina chuan pialralah i tana par ve turin a zahawmna zawng zawng hming chhalin nun hi zah tak chungin a mangtha tih i lo hre \hin dawn nia.
Mihring nih hi a ropui ka ti a, mahse min siamtu duh dan pela nun erawh a ropui ka ti lo va, chuvangin mi chak lo tak mihring ka ni hi ka zak \hin.
I mitin khua a la hmuh theih lai leh, i ke phah lum ngeiin nun hi a la rap kal tih ka hriat chhung erawh hi chuan chaklo mah ila ka vui ngai lo vang, nang hlim takin i awm \hin si a.
 Nun hi a pangngaiin a la kal reng a, Nî pawhin a chhuah hun a la vawng dik a, ruah pawhin bân hun a hria, kei erawh chuan i tel lohna khawvel chu hriatthiam hun reng ka nei ve ngai dawn lo a nih hi. Hriat loh ka nei tih ka inhriat chhuah apiang hian ka hre chhuak \hin che asin!
Kum a liam ang a, \uahpui leh vau an lo vul leh ang a, lelte a lo kiu ang a, thlifim a lo thaw heuh heuh ang a, ruah huangtau a rawn sur leh seng seng ang a, april par pawh a lo vul leh dawn asin! Chutih hunah te chuan ngawi rengin lalhniang eng tizia nge kan la ti ang a, he thu hian a ngaitein nunhlui ngaia hi min lenthlu leh dawn a lo ni…
Ka Nu lungthlu lova khiang awih zawng,
|uahpui leh vau an vul Zolentu hnuaiah,
Di kan tawng kan \ah a \ul leh \hin…
A tawp ber atan chuan rose hian hling a nei lo va, hling kungah rose a par \hin zawk a ni tih ka hriat ve na mai lo phei hi chuan i tel lova nun hi min zuam tir ta lo.
If you love me as I love you
What pair so happy as we two?
                                                                                                I tan,
                                                                                                Dy.

Saturday, December 11, 2010

Ka zak thin!

Vawikhat chu chengnga thar deuh ka nei a, chu chu hman pawh ka hmang phal lo va, ka dah \ha reng \hin a. |um khat chu bazar ka kalin mitdel kutdawh pakhat hi ka khawngaih riau mai a, hmeichhia a ni a, a sam chu a thur viau lehnghal. Tam lo mah se ka ui em em ka cheng nga chu pek duhna ka nei ta a, rilru hlim takin ka thlak ta a, ka \hian kalpui chuan i va’n tiuiawm a ti nghe nghe a. Mahse, hlim takin ka pe ve tlat chu ka lawm ve na a ni.
A piah lawkah chuan thil kan lei a, a ngaiah chuan kan lo let leh a, minute nga bâk a ral awm lo ve. Chu mitdelnu awmna kan rawn thlen dawn chuan thil mak deuh ka hmu ta tlat a. Nu pakhat thau lam deuh hian ka cheng nga thlâk chu a lo la a, chengsawm thar lem lo tak hi a lo thlâk leh dawn lai tak hi ka va hmu a! Ka en reng a, mitdel rethei, khawvel eng pawh hmu ve thei lo tana ka chengnga thar thlak ani’n a lo thleng chu mak ka ti takzet a ni! Hlim taka ka pek kha ani chuan lungawi tak thovin(?) a lo thlengsak a nih chu!
Engatinge kha nu rethei ve tak, khawvel pawh hmu thei lo, a duhzawng pawh ti ve thei lo, a tih theih tawk tia mi khawngaih dil a, hringnun zinkawng a hahthlak thei ang bera zawh mek khan kha chengnga thar kha a phu loh bik ang le? Engah nge kha nu thau deuh rohi khan kha chengnga kha mitdel neih atan a ui a, ama tan a duh si le! Lalpa Pathian hian engatinge mitdel hi a lo siam le? Hmu thei ni se, thildanga \hatlohna neia kutdawh te chu ni ve se chengnga thar tak kha a la vat mai tur a! A lung te pawh a awi vein a hlim phah ve maithei asin. Mahse kha nu pakhat chet dan kha tunlai nun dan leh mi tunlai an tih chu a ni zawk awm si a!
Kan kohhran \halaiin relief pual khawlbawm min rawn pe ve a. Pawisa thir(coin) hi wallet-a ah ka peih loh avang hian ka \hiante ka pe mai \hin a. Chengnga a nih erawh chuan a hmanna ka zawng vat vat \hin! Chuvangin ka pawisa thir neih ang ang chu chu khawlbawmah chuan ka thlak \hin a, peih vak lo chunga ka ah hawn tak hram hram châng te pawh a awm ta fo mai. |um khat chu, bawm hawn a hnai tawh viau a, kar khat vel chiahin min dal tawh nghe nghe a. Kan hostel warden a lo kal a, chengkhat thir ka neih leh neih loh min zawt a. Ka neih loh thu leh ka khawlbawmah chuan a awm mai theih thuin ka chhang ngawt pek a. Ka rilru tak chuan khawlbawma mi, keima pual pawh ni lo lehnghal chu a va thin chhuah kher kha ka lo ring lo va. Mahse a ni lo nasa mai! Ka hrilh rual rual chuan ka khawlbawm chu a la nghal a(bang rela ka dah a nia), a kua sinte chu a bih a, a thir awmho chu lakchhuah tumin a bei ta ngat ngat mai a nih chu! Ka phal loh thu sawi chu ka mihring ziaah ka tih dan a ni tlat lo va, awm lo tiviau mah ila ka ngawi reng ringawt mai a ni. ‘Relief Pual Khawlbawm’ tih hi a chungah chuan a inziak kalh nghe nghe a. A chhan ka zawt a, a sawi mai lo va, ka zawt nawn leh a, chuti em ema chengkhat thir duh ta chu mak ka ti deuh viau a ni. Mi khawlbawma mi pawh hai zel duhna khawp chu a chhan kha a ropui viau ka ring tlat a. A hnu deuhah chuan, “Chengkhat thir hi kum 1981-1985 ka neih kim chuan nuaikhat velin a hralh theih dawn a,” a ti ta a nih chu! A lo ropui em tak a lawm le! Nuaikhat leh chengkhat thir panga inthleng chu! Pakhat chu a hmu a, a khung leh ta \uih \uh a, “I chengkhat ka bâ,” min tia min chhuahsan ta a. Midangte \anpui nana ka lo khawl ve \ang \ang chengkhat pakhat chu a awmna hmun a\angin lakbo a ni a, cheng nuaikhatin an thleng dawn a nih chu! 
A hawn hun a lo thleng dawn ta a. Ka khawlbawm chu a neitu nih zahthlak khawp hian a pawisa thlakna kua chu a pawr chhiain a zau khawp mai a. Ka \hianpa phei chuan siam\ha deuh turin min ti nghe nghe a, a lo zak ve deuh a. Mahse keima tih  a ni lo tih Pathianin a hre tho a, zak mah se ka zak ve lem lo. Mahse ka chengkhat latu nuna pawisa pawimawhna erawh kha chuan min tilungngai a, Pathian ka lo ni palh ang tih ka hlau ngawih ngawih a ni. Ka rilru a na dawn hle si a! Mihring nih hi a ropui ka ti a, mahse min siamtu duh dan pela nun erawh a ropui ka ti lo va, chuvangin mi chak lo tak mihring ka ni hi ka zak \hin.

Thursday, November 25, 2010

Criticism lampang aw.

Mizo Criticism |obul
-Lalzarzova
 ‘Criticism chu mi thuziak chîk tak leh awmze neia thlirna hi a ni,’ tiin an sawi \hin. A tawi zawngin, ‘Fakselna’ ti ila a fiahzo chiah lo anga mah se nakin zel atan  a \hat ber a rinawm. Plato-an hma hruaiin Aristotle-a hunah awmze neiin bul \an a lo ni tawh a, chu chu B.C. 335 a\anga B.C. 324 inkar vela chhuak daih tawh kha a ni. Ani hian Plato-a’n hla phuahtute a ‘Chhawrpial Rûn’ a\anga a hnawl chu a rawn hnial a nih kha. Keimahni huang chhung bik chhui tur kan nih avangin kan kual thui lo vang. A tifiah turin Criticism chungchanga T.S. Elliot-a ngaihdan hi tarlang ila a \ha awm e, “Mi thu leh hla ziaka chhuia ziak vêka a \hatna leh \hat lohna laite tarlana ngaihdan kan siam zui ve hi a ni,” tih hi. Tin, mi thu leh hla chin pawrna ringawt hi Criticism a ni lo tih kan hriatreng a \ha khawp bawk mai. Criticism \antu hmasa ber Plato-a thu hnial a, ngaihdan dang rawn vawrhtu Aristotle-a chuan Criticism chu tawitein, “Uluk taka thu tih-tlûkna (a standard of judging well),” tiin a lo hrilhfiah a ni. “Mi thuziak ngun taka bih chianga thutlûkna fing taka siam tih hi he criticism bul lo in\anna krisis emaw kritiko tih pawhin a tum ber a ni,” tiin Dr. KC Vannghaka pawhin a ziak nghe nghe.
            Kum 1912 khan Bible, Thuthlung Thar-bua Chanchin |ha an lehlin tharnaah lehlin hmasak chu a \hat tawk lohna laite Thuhmahruai-ah an dah a, hei hi fakselna lam hawi kan hmuh hmasak berah a ngaih theih ang.  Awmze nei leh ril tak erawh a ni lo vang a, a bul hrim hrim kan sawi erawh chuan heti lam hawi kan hmuh hmasak ber tia chhal ngam tur chu a ni ve thei mai awm e.
Thuhlaril khawi huangah pawh hian ngaihdan leh pawm dan hi a inang diak diak thei lo fo va, a dik zawk erawh a awm \hin. Mizo Criticism pawh hi eng tikah nge \an a nih tih thu-ah ngaihdan pahnih pathum lai a awm a. Mi tam takin Father of Mizo Criticism nihna an pek Prof. Siamkima chuan,“Book review Mizo \awnga ziak kan chin tak hi Mizo Zirlai pawl Chanchinbu Editor ka nih lai, kum 1973 a\anga ka tih \an a ni a; R.Vanlawma lehkhabu Ka Ram leh Kei tih review article ka ziak MZP Chanchinbu, January, 1973-a ka chhuah chu, ka hriat sual loh chuan, Mizo \awnga book review ziak hmasa ber a ni. ” tiin a lehkhabu, Zalenna Ram bu-ah a sawi a. A ziah chhan heti hian a sawi bawk, “Ka ziakna chhan ber leh, tun hnûah Thu leh Hla chanchinbua ka chhunzawm duhna chhan pawh kan \awnga literary criticism tihchhuah ka duh vang leh, literature lamah hmasawnna a nih ka beisei vang a ni a, mi lehkhabu ziak a \hat lohna lai zawna a tui tla lo thei ang ber zawnga sawi tumna a ni lo,” tiin. Ani hi chuan book review a ziah khi a hnuaia a chhunzawmna a ziah a\ang hian mizo literary criticism bul \annaah a ngai a tih theih ang. Book review hi Criticism peng pakhat a nih avangin hei hi awmze nei deuha Mizo Criticism bul \annaah mi tam tak chuan an ngai ta reng a, amah heti lama a khaipa ber chan chang a lo ni bawk nen mi tam tak chuan a ngaihdan hi an pawmpui rêng a ni.

Book review hrim hrim hi han thlûr hmasa lawk ila. Kum 1972 a\anga chhuah \an Didakhe issue hmasa ber January - March a\ang khan Rev.Beiseia chuan ‘Book Review’ tih huang siamin a lo buaipui tawh a, a lehkhabu review hmasak ber chu ‘Kristian Chhungkua’ tih Leslie & Winifred Brown ziak, H.K.L. Thanga leh Rev. C. Pazâwna-te lehlin leh ‘Kohhran pianhmang leh a kohna’ Rev. William Steward ziah, Rev. P.D. Sena lehlin a ni nghe nghe. Ani hian lehkhabu eng emaw zat chu Didakhe-ah hian a lo review ve tawh a ni. Heng a review nate hi Synod Archive-ah hmuh theihin vawn \hat vek a la ni a, a lan dan maiah chuan Pu Siamkima ai hian kum khat laiin Rev. Beiseia hian bul a lo \an hmasa tawh a ni. Comparative Criticism lama mi chungchuang Pu Siamkima hian he thil hi a hre duh lo lui nge book review a tling lo tiin a hnawl tih hi zawhna chhan mai theih loh awm ta chu a ni. Bawlhhlawh bawmah a hmasa bik (Didakhe a mi) hi chu a paih a ni awm mang e tih turin heti hian a sawizui, “Didakhe-in Book Review a lo tih \an ve tâk khan lehkhabu thar zawrhna leh sawi mawina ang deuh maiin an ziak \hin a..” tiin. A aia hnuhnung zawkah a ngaih mai piah lamah an lo tih vete pawh chu lehkhabu thar zawrhna leh sawi mawina chauhah a chhuah fel der mai a ni. Hei hi thil mak tak a ni.
Mi sawiselna ringawt hi critic tihtur a ni lo tih kan sawi fo va, tin, tunlai ang lo takin he book review hi chuan a chhiar tawhte ni lovin a la chhiar loten eng angin nge lehkhabu an hmuh ang a, eng tianga \ha nge tih an hriat theih ang tizawnga kawhhmuhna lam hawi kan hmu a. A tlangpui sawi ringawt a ni lo va, a chhiar vek tawh hnuah he review hi a ziak tih a lang bawk, “A bu chhung khawilai mah hi kilkhawr lutuk leh \angkai mang lo kan tih tur ang chi a awm lo, chu vangin a bu hi pan deuh mah se i \angkaipui hle ang,” a lo ti daih zawk a, a bu len leh chhah ringawt hian lehkhabu \hat leh \hat loh a hril ber lo tih a sawi daih tawh a ni.
A bul \antu tak hi tu nge?
Tuna la dam laiah chuan kan thu leh hla fakselna kawnga rintlak ber pawla mi tam takin an ngaih, awmze nei leh duhtuina thu pawh uluk deuh taka chhâkchhuak \hin C. Lalsiamthanga chuan Pastor Vanchhunga ziak, ‘Lusei Leh A Vela Hnamdangte Chanchin’ tiha kan pi pute hla chungchang a sawina a, “A ni tak e, hla phuah \anna hi mihring rilru tidangphuttu a awm hun hi a ni fo reng a ni. Hla hi thu par a ni, thu aia thu,” tih hi bul \anna niin a hria a, “Mizo thu leh hlaa duhtuina (Criticism) chhuitute hian kan palzût ngam dawn em ni?” a ti hial a ni. He fakselna (Criticism) thu a sawi zuinaah William Wordsworth-a’n, ‘the overflow of powerful feelings,’ a tih te chu thur chhuakin, ‘mihring rilru tidangphuttu,’ tih chu a hniam bik lo tih a sawi a, a hnuai leh deuhah phei chuan, “Heng hian Aristotle-a, ‘man in action’ chu a fun tlat a ni,” a ti bawk. Ani hi chuan îhe  lovin Pastor Vanchhunga thuziak hi kan bul \annaah a pawm a ni ti ila a dik thei ang, a chhan kan la sawi ang. Hei hi kum 1954 niin a sawi.
Kum 1954-ah Zikpuii pa chuan Lushai Literature tih article a lo ziak ve tawh a. He ta Zikpuii pa thuziak hi duhtuina lam hawi thuziak kan neih zingah chuan vawiin thleng pawh hian a \ha pawl a la ni phâk hialin a rinawm. A bul \antu chungchang hi kan teh dan azirin a inang lo zung mai dawn niin a lang a. Kan sawi tawh angin tuna kan sawi lai ni lo pawh hi pawihte thinthawk tur an sawi ang maiin a ding rum ngal mai bawk a, a hmasa nih hi kan mi hmasate pahnih pawh khan an lo inchuh niin a lang ta tlat a ni!
Thu a saisa leh ta tlat mai a ni. A chhan chu Zikpuii pa hian a thu ziak tawpah hian chiang takin, ‘Aizawl, 1954’ tih a ziak lang kalh a, hnial chi pawh a ni awm lo ve. Chuti ang a nih lai chuan C. Lalsiamthanga sawi, ‘Lusei Leh A Vela Hnamdangte Chanchin’ kum 1954-a ziah anga tarlan hi hriatsual palh a ang ta tlat a ni. Lehkhabu Zempui-ah chuan tihian chiang takin he lehkhabu chhuah kum leh chhut zat te a inziak, “Lusei leh a vela hnamdangte chanchin hi lehkhabu chhah pangngai tak, phek 326 lai a ni a, kum 1955 a chhut, copy 2000 a chhuah a ni. Tin, kum 1994 khan copy 1000 a chhuah nawn leh a ni bawk,” tiin. Kum 1954-ah hian a lo ziak tawh pawh chu a ni mai thei a, mahse vawiin thleng hian a lehkhabu-a chhuak chi a nih chuan chhuah (publish) a nih kum hi rin zawk zel a ni a, publish a nih loh chuan rintlak leh pawm a ni ngai lo. A lehkhabu chhungah ngei ngei pawh 1955 a nih thu hi hmuh tur a awm a ni; heti ang hi a nih avangin anni pahnih bikah hi chuan Zikpuii pa hi a hmasa zawkin a lang.
Tin, kan sawi hmaih loh tur chu C. Lalsiamthanga hi chuan a hun a inan avangin a hmasa ber tih tur zâwng chuan thu a vaw thla ngam meuh thung lo va. “A hun a\ang chuan bul \antu thu chu sawifel chi niin a lang lo a,” a ti leh lawi a. Buk lung a khai then ta thung heti hian, “Tun hnua he thu leh hla \huang zirtute tana hu a neih leh note a hrin tam lam a\anga teh chhuah a \ha mai thei e. Zikpuii Pa article pahnih ai hi chuan, Pastor Vanchhunga hla thlirna hian zir tur pai hnem zawk chuan a lang,” tiin a thutlukna a puang chhuak a. He mi thu bik hi a hranpaa chhui ngai a nih avangin kan kal thui pui thei lovang a, mahse a buk lung khai uaifual tirna lam erawh hi chu za-ah za chuan a dik thei lo vang. Tin, a ziah kum nia a sawi hi awih tur leh tur loh hriat a har.
A \obul leh hmasa berah hian ngaihdan fumfe tak siam thiam a har fû mai, a chhan pawh eng chinah nge buk lung kan khai \an dawn tihah hian kan ngaihdan a inan leh dawn loh vang a ni. A hmasa lama kan sawi Didakhe leh Zalenna Ram bik khi chu Book Review thu-ah lo inhnial ta se, anni aia hmasa ta ber chu Zikpuii pa hi a ni. Ani hian kum 1954-ah awmze nei takin thu thlitfim hna hi a lo thawk tawh kan ti thei ang. Kristian Tlangau-a kum 1912 daih tawha chhuak Bible, Thuthlung Thar-bua Chanchin |ha an lehlin tharnaah lehlin hmasak chu a \hat tawk lohna laite Thuhmahruai-a an dah hi a copy hmuh mai tur a vâng fû mai a, engti anga thutlukna siam tur nge tih pawh hriatthiam a har angreng hle. Chuvangin a tehfung lam zawk a\anga kan sawifiah mai hi a him ber awm e. Fakselna lam hawi hrim hrim kan ngai pawimawh dawna a thu leh a ziah chhuah dan a\anga kan teh dawn lo a nih chuan he Kristian Tlangau hi inthlahrung miah lovin a hmasa ber tiin kan sawi thei ang. A lehlam zawngin thlir ve leh thung ila, awmze nei leh thu leh hla hlutna pawh phawk chhuak tizawnga kan teh dawn a nih  chuan, “Milton-a Paradise Lost te, Pope-a ‘Epitles on man’ te kan chhiar chuan, keini hla chuan kawtchhuah a lo pel lo tih kan hria ang,” tia Comparative criticism lo hmang a, kan hla duhtuina leh hmasawntir tumna lo irh chhuak hi Pu Siamthanga \awngkam takin kan palzut thiang hauh lo mai. He lai thua Zikpuii pain “kawtchhuah pel lo” a tih hi eng ber hi nge ni ang(?) tih te,  a pelh si loh chuan kawtchhuah pel a tih pawh chu eng ber chu nge ni ta ang(?) ngaihtuah ngai tak a ni.
“Senhri par iang chhaktiang Bawmzo daiah,
Pualchang hmul ang ka di inthlau a.,”
tih hla a pian a hnu hmanah Pu. Rokunga hla fuh chungchuang, ‘Kan zotlang ram nuam hi Chhawrpial Rûn i iang e,’ tih hla meuh pawh a chhuah tawh hnua kawtchhuah kan la pel lo a ti hi chhui tham a awm! Chuti a nih chuan kan poet of the century vanglai hla meuh pawhin kawtchhuah a pel zo lo a nih chuan, kawtchhuah pel chu eng chu nge ni ta (?). Tunah hian kan pel tawh ang em? Sawi zui ngai a tam ta hle mai. A literary viewpoint a\anga kan thlir chuan îhe lovin Zikpuii pa hi a tlar hmasa bera \hu tura chu a nih hmel ta hle a ni.
            Sawi tur tam tak a awm a, a sei lutuk hlauhna avangin heti chinah hian kan duh tawk rih mai a ni a. Hma a sawn chhoh dan hrim hrim hi a hranpaa sawi tham a awm bawk. Kan literature hi a la naupang viau na a, han chîk a, han chhui zui tur a lo awm ve nual tawh a, hmasawn zel tur kan ni bawk a, kan rilru leh ngaihtuahna pawh kan tihzau a ngai hle a ni.



Wednesday, November 24, 2010

Ar a khuang leh ta!

Ka la hre reng mai. Zing dar li a lo ri tawh a, ka phone chu charger connect chungin ka hum ran a, a lum deuh vet vet tawh a, darkar ruk liam taa ka biak kha tunah pawh hian ka la bia a, sawi tur lah chu a zo thei der si lo! Tichuan ar a lo khuang ta al al mai a, kan kawmchhak te ar khuang ri chu ral lehlam hla tak atang pawhin a lo hriat theih a, "E khai! Ar a khuang," kan ti rual thawt a. Sana ka en a, zing dar li a lo ni reng tawh chu niin!
MCS exam tumin kan inbuatsaih ve ve a, lehkha hi kei aiin a zir rei thin a, zing dar hnih a thlen chang hi a tam em em a. Mu hma ve deuh tura ka tih pawhin a lo tih than tawh avangin a sim thei der si lo. Night pack te a lo awm a, sawmpakhat atanga kan inbiak tak fo chhan zawng sawi loh hian a chiang zawk a ni! 
Tum khat chu chhunah hian message min lo thawn teh tlat a, "Ka lung a leng ngai lo," tithin mah se a lung a leng a nih ka ring deuh tlat a. Reply ta lo chuan ka be ta zawk a, a hlim hle niin ka hria a, a relax thu min hrilh a, keini class kan lo la chawl ve si lova, ni tina inhmu thin kan han inhmu ta lo chu a khua te pawh kei ang thovin a har ve deuh a ni maithei! Nidangah chuan class kan kal ve ve thin bawk avangin message hi chhun lamah kan inthawn ngai meuh lo a ni. Vawiin zet chu ka tan chuan ni pangpar a ni, a lung ka tileng miau a, ka tan chuan ni e, ni pangpar a ni!
Mahse, hemi hnu hian a ngawi ta daih mai. Ka hriatthiamnate hian an hrethiam thei lo va, biak ka tum lahin a pickup duh lo va, message ka thawn lahin min chhang ngai ta reng reng lo! Min hre chhuak ta  a nih hi ka ti a. Ka tlinlohna te, ka sual thiamzia te, ka retheihzia te zawng zawng a hria a, ka nihphungah chhuan tur engmah ka nei si lo va. Ni e, chu chu ka nihna diktak a ni, neih ai hian neih loh hi ka ngah zawk miau atin ni! Mahse ani pawh hian hriatloh pakhat a nei! Chu chu a laka ka rilru chu a thianghlim em em a ni tih hi. He hringnun kawng kawiah hian khawi lai hmun nge ka inkhalh thlen dawn tih zawng ka hre lo na a, chu hmun ka thlen hun chuan ka kiangah awm vein ka rualin thleng se tih hi ka duhthusam a ni si.
A ngawih reng chuan ka ngawih theihna hian ram a chhuak lo va, a tawmim zawkah tangin ka huaisenna zawk hi sa pel turin a kal thin. Mahse chhuanlam pakhat chiah ka nei. Chu chu 'ka theihnghilh thei lo' tih chauh hi a ni. A zan thumnaah chuan, "Ka theihnghilh chuang si lo che a, mangtha muttui le," tih zawng hi ka thawn leh hram a! A tukzing ka thawh a, ka phone ka en chuan message pakhat a lo awm a, Dy message a ni tih ka hmuh hrual rualin ka hawng nghal a, "Ka dam tha lo va, ka khua a sik deuh reng a, exam a hnai tawh bawk nen min lo tawngtaipui dawn nia, mangtha tha le," tihzawng hi a lo awm a! A ngawih chhung zawng khan a lo damlo a nih chu! Ka inthiam lo va, tlai lamah chuan ka va be leh ta nge nge a, a aw chu a zangkhai lutuk lo va, a dam loh thu te chu a sawi a, mahse min biak hi chuan hlim takin min be lui hram hram thin niin ka hria. Tichuan, a tawi zawngin ngaihdam ka ni a, ka khawvel chu a pangngai tein he hringnun thlalerah hian a lo vul leh ta a ni.
Ka la theihnghilh lo, kha mi tum kha chuan a dam lo va, a khua te a sik a, a hritlang em em a, ka message pawh a lo chhang thei lo a ni. Ka hmangaih ber khua a sik miau a, ka theihna zawng zawngin a tan ka tawngtai a, a khawsik chu a reh thuai theih nan tihtakzetin ka dil thin. Mahse ka hriat lohin a khawsik chu a lo dam tawh a, ka tawngtaisak chhung zawng zawng khan hlim takin tual a lo leng leh daih tawh a, ka tel lovin hlim em emin khawvelah hian a changtunu ber a lo ni leh tawh a lo ni. Tunah chuan a khua a sik tawh lo!
Ka muhil thei lo va, krismas lah chu a hnai tawh viau mai a, lehkha ka zir tui vang pawh ni lovin ka khua a har em avangin ka meng reng a, khua lah chu a vawt viau lehnghal a. Hamleta pa thlarau rawn lan dawn zan te pawh kha a ang thei dawn dawn hian ka hria a. Zan a lo rei deuh a, ka inzir tui ta deuh a, eng dang mah ngaihtuah lo chuan ka chhiar char char a, ka thil chhiar tawh chu ka hre chiang em tiin keimah leh keimah ka inzawt a, ka ngaihtuah leh veng veng thin a. Dy lah chu dam reng siin, tun tum chu a ngawi hlen ta a, a vawikhat ngawihna khan a vawihnihna a hring a, vawithum hman lovin hmanhmawh takin a liam ta a ni. Chutia ka note chhiar sa, ka rilrua ka sawi nawn leh lai tak chuan ring fahranin, "Ti ti ik ik..." 
Ka ngaithla a, ka ngawi reng a, ka thil chhiar lai erawhin ka rilru a luah lo va, hei chauh hi ka ngaihtuah, 'Ar a khuang leh ta.....!' Kan kawmchhak arpa chuan a khuan dan a la theihnghilh lo va, mahse ka lei lawmna par erawh chuan min theihnghilh ta a ni.

Saturday, October 30, 2010

Khawvel hi hla mawi an pe!

fghfgh





Hmangaih Lehkhathawn.

Ka Hmangaih,
          A chhan leh vang lam zawng ka hre pha hauh lo. I tel lo hian zan khat rei em em hi lunglêng takin ka tuar ang tih tun kum sawm kal ta chhung khan ka lo hre ngai lo. Nun hi i tel lo hian a ngaihnawm thei ang a, i awm lohna khawvel hi a hlimawm thei ang tih ka rinhlelhna hian tun thla thum chhung chu min \insan thei reng reng lo.
Hun rei tak ka lo ziah tawh loh ka diary kha min biak hmasak ber ni a\ang khan ka la ziak ta char char a, zanin hi a zan za eng emaw zat leh sawmli leh pahnihna a lo ni ta reng mai! I hming Dinmawii emaw ka tih tlatna chhan kha i rin ang khan engmah a awm lo, i mawi êm a, i nih duh hmelin ka hria a, Lalduhawmi i lo ni tih ka hriat erawh kha chuan ka hmêl ni lovin ka rilru a nui asin.
          Ka tlin lohna leh ka fel lohna ang ang hian min pawm turin ka beisei lo che a, keimaha a \ha ber awm zawng zawng hi i tan hlan mah ila i tan ka vul thei chuangin ka ring lo. Vawi tam tak ka lo \ap ve tawh a, hmangaih(?) ka lo ni ve tawh a, hnawl leh hnar te pawh ka lo ni ve ta si a! Hun kal tawh hi ka lo vai liam tawh a, khawi lai kawng kawiah emaw chuan a tlan chak ber berah ka lo \ang tawh si! Khang hun lai te khan i awm tih lo hre tawh ni ila vut aiah par\hi ka awrh ve thei tur!
A tawp ber atan chuan rose hian hling a nei lo va, hling kungah rose a par \hin zawk a ni tih ka hriat ve na mai lo phei hi chuan i tel lova nun hi min zuam tir ta lo. “Dy, If you could see my heart, it is bleeding now.”
If you love me as I love you
What pair so happy as we two?
                                                                                                                        I tan,
                                                                                                Dy.

Mi a chu keimah!

Mi â chu keimah!
He khawvelah hian beisei tur ka neih vak lo chang a tam thin. “Eng vangin nge Pathian hian a tana tangkaina leh felna, \hatna, a duhzawnga awm thiam, a thu zawm thlap thlap \hin i ni lo chung pawha a la zuah ve reng che ni ang le....” min zawh ang chiah khan kei pawh hian a chhan ka hre bik lo.
Mawlna leh atna ram a\anga ka rawn pian chhuahna hi kum 1987 kum mai kha a ni a. Retheihna hian a fa ang maia min ngaiin min lo hrual ve nil nial tawh a, nuih vawi khat hlawh chhuak tura hrehawm vawi hnih, a chang phei chuan ka \ah hial chang te hi a tam tih hi ka nihna a nih avangin zep ka tum lo. Duhthusam nei lo khawpa mi piang vanduai te hi lo ni ila, \ha leh \ha lo hre thiam lo khawpa fing lo va ka lo piang te hi nihlawhna a ni mai tur.
Ka hre ve zula ka hre tluantling si lo. Ka hriat lohna chuan min beng a, ka rilru hi a thianghlim emaw ka lo ti ve rawk a, midang ngaih chuan sumdawng leh thil zawrh tur ringawt ngaihtuaha midangte duh dan leh lungawina ngaihtuah mihring pakhat pawh ka tling ve si lo. Keimah avang hi chuan mi pakhat nih hi tum tlakah ka ngai lo, mahse tu emaw avanga mi pakhat nih erawh ka lo dream ve \hin. Mahse a thamral leh ziah a, vaivut bak chan ka nei ngai lo. Lalpa engah nge maw min seng mai loh le? I thil siam mawizia hre mah ila a hlutzia hre turin ka nun hian kutdawh pakhat hlutna tluk pawh i lakah hlutna ka nei si lo. A pawi lo, nunin pawi tih a neih tawh loh chinah chuan hlu hi a hlu tawh lo va, \ah hi a nuam a, ‘eng tin pawh awm ila kan nun hi kan chen a ngai a ni’ tih ngai khawpa dinhmun rethei leh khawhara ka tluk luh hnu hian kum sawmpakhat mi ka nih laia ka pass lawm nana ka nu sana min leisak kha ka ngai \hin.
Ka sual avang hian min la zuah reng pawh chu a ni maithei asin, ni tha lo atan! Lalpa ka phut lo, mi zawng zawng hian nun hlim nei se, lawmna leh lungawina lallukhum khum theuh rawh se, kei zawng i tan thil tha tih ka lo nei ve ngai lo va, vaivut hian vaivut bak ka phut lo, chu pawh mi zawng zawng sirah awm se la, ka dik lohna leh ka fel lohna zawng zawngte hi he nunkhuaah hian ka phur nang e. Thil \ha tih ka lo duh ve tawh \hin a, chakna erawh ka nei si lo, hlim ka duh ve a, ka zawng ve a, mi nuih tiza mai ka lo ni.
            Ka lo tum vawi sang sawm ve ta, ka duhthusam tana lungawina nih, ka tlin loh paw'n a lung tiawitu tal pawh. Mahse a vawi eng emaw zat nan ka tla thum leh fo va, mipa ka ni ve a, theih loh tih hi mi â te dictionary a ni ka lo ti ve thin. Mahse tunah zawng heng zawng zawng a\ang hian ka bang ta, mi â chu keimah ngei hi ka lo ni.