Sunday, May 15, 2011

Lei Mawina - I



(A sei deuh avangin vawi hnih chhuah atan he thu hi ka rawn ti ve leh rawih mai. Pu Rokunga hla thlirna, critical lam ni lovin appreciation a ni tih kan hre dawn nia.) 

He khawvel, tah leh nuih inelna ramah hian harsatna nasa tak tak a lo thleng tawh thin a, leilung hi a chhia a, a ruak a, khua hi dur a, ruah a sur a, nun hi a khawhar a, nuih hi bawngtuthlawha laih chhuah tur niawm takin hmun hla takah a pil bo va, nuin sawi tur an haihchham a, pa lu a hai a, an thurin hming chhalin an Pathian hnenah chuan dilna vawi duai lo he lei mihringte hian an lo thlen tawh thin. William Butler Yeats-a’n a fanu tan chu khawvel ro leh rumnaa khat chu hmachhawn ngawt ngam chi niin a hre lova, mangang takin tihian a tawngtai a nih kha,

                        “Once more the storm is howling, and half hid
                        Under this cradle-hood and coverlid
                        My child sleeps on. There is no obstacle….”

tiin, pumpelhna awm lo harsatna khawvel chu tah leh rumna hmun a ni tiin min lo hrilh tawh a. Mahse a hmuthiam Pu Rokunga chuan, hrilhfiah leh chuan ngai reng reng lovin,

Aw lei mawina thinlai tihlimtu,
Zantiang chhawrthla leh si-ar eng mawi,
Aw, zing eng mawi leh tlaitla eng mawi,
Damlai khuavel nunkhua ti nuama’n lo vul rawh.

 a lo ti dep dep mai thung a. A thlirtu azirin leilung hi a lan dan a lo danglam thin a lo ni.
            A hmu thiam tan chuan thim khuh phâk bâk chiahah hian eng a awm zel thin a ni tih thu te hi hmân hmânah khan lo by-heart tawh ni ila he hla hlutzia hre lo hian nimin thleng khan vut aiah parthi ka awrh lo tur hi ania. Zikpuii pa chuan Zozàm pâr-ah khan he lei mawi hnena hla mawi tak petu chu thilsiam a nihzia thiam takin min lo hrilh tawh a,

             “Zalam thuamah zawldi thuai nan,
            I mawi chuang e vâl tawna’n,
            Turni a liam tukram chul a lo chanin,
            Zozam a pâr hmânah di thuaina,”


tiin hringnun kalh tikimtu, nula tlangval inkara an thinlung chahbi kawltu chu he Zozam par hi a ni tih min lo hrilh daih tawh. Turnipui sa zet mai hmachhawna thlan sa phul kaia nilênga sirsáwn mizo tlangval hah tidamtu chu a di chhawlthuaina zozàm par hi a lo ni a, hringnun tuar tui ang a lo nem thin a lo ni. Dam hlutzia hre tur chuan nat a ngai a, nuih hlimawmzia hre tur chuan tah a ngai ve fo thin. Hlimna sang ber chu buaina sang ber kârah tho hian a awm an ti. A siamtu siam chhan hria chuan chu ropuina fak hla chu ngaihnawm takin he khawvelah hian an sa thin. Chu nun chu kan mihuai pahnih hian an lo sin ve ve a lo ni.
Kum zabi pakhatna bawr velah daih tawh khan Pu Rokunga hian unau a lo nei tawh asin. A tarmit bun ang bun ve Chinese poet Li Po chuan, Mizo an lo piang ang tih pawh khawvelin a la hriat hmâ khan he leilung hi ngawi reng mah se thusawitu ropui tak a ni tih a lo hre tawh,
We never tire of looking at each other -
Only the mountain and I,”
 ti meuhin chu leilung thiltihtheihna chu a lo au pui tawh a, he mit hi mit ropui a ni. Tunlai khawvelah mit hrisel loh hlauin tarmit kan bun a, lens te kan vuah a, mahse a pawimawh ber lei mawina kan hmuh hmaih leh si! A siamtu thlirna tláng atanga thlir theihna mit vannei nei Pu Rokunga tan chuan he leilung hi a mawi a, a thlir thin a, kumtluang par leh chuailo par chuaina ramah hian mawi takin derhken leh ainawn an vul ve tho a ni tih a hria a. Kum sawmsarih, chakna avanga kum sawmriat chauh dam tur he mihring thawnthu hi tawi a ti a, a vul hun reilo lutuk chu eng vang nge tih zawng a hre lo, mahse a vul rei lo a ni tih chu a thurolum a ni a, a theihnghilh ngai lo, a dâwn thin a, pãmhmai a va’n ti em!

Aw khawvel puan anga chul tur hi,
Tin kim dawnin han thlir ila;
Aw hringnun par anga vul thin hi,
Hma te’n zamual a liam tur chu.
           
            Thawnthu tingaihnawmtu ber chu mihring nuna harsatna thleng thin a tarlan dan leh a hmachhawn dan hi a ni thin. Hlaah pawh hian a tingaihnawmtu chu thiam taka hringnun khawvel lo lang leh fiah taka kan nuna chu thil an nem kaina chu a ni thin. Mi tam takin an hmuh ni tin thin, tlang leh luipui luang ri hum hum te, a lo kalna lam pawh hriat ni lova thli a thaw leh ringawt thin te, van dum pawl ruih maia chhum zingte chuan nun hi an tingaihnawm a ni tih Pu Rokunga chu an hrilh a, chu’ng thilte chuan he khawvel, amaha awm lungawi ve reng ringawt hi hla mawi an lo pe a ni tih a han hmuchhuak a nih chu.

Tlangsang thing zar mawi leh phai zawl a,
Suang lungpui leh luipui luang ri;
Vanrang chhum leh thlifim leng velin,
Khawvel mawi hi hla mawi an pe.

Archimedes-a kha, a thil hmuhchhuah avangin “Eureka” tiin a auchhuak a, saruakin bualin atangin khawlaiah a sapatal a ni tih kan hria a. Pu Rokunga hi he a thil hmuhchhuah avang hian khawlaiah a au ve lo na a, a au zawk Archimedes-a aia a hniam bikna hi he leilung danah hian a tehtu azirin chawh chhuah a har ngawt ta ve ang.......

5 comments:

  1. Pu Rokunga hlaphuah reng reng hi lo chik ve mah teh u, a thu hi a kal tluang purh a, a flow a dik bik riau asin. Hla phuah thiam te hian kan lei mawina hi an lo hmu chiang ber nge nge niin ka hre thin.

    Ti daih ila, Einstein-a khan "Eureka" tia auchhuakin bualin atangin a lo zuang chhuak ve tho a ni maw?? Archimedes kha chuan a ti ngei mai ah.... ehhhh

    ReplyDelete
  2. Caribou ka va tisual chiang ve le. Ka thlak nghal e. Ka lo confuse palh a ni. Naupang deuh hi chu kan heti chawk ania. Min correct a ka lawm lutuk e....

    ReplyDelete
  3. I hla lakchhuah ber kher chu ka lung a va tilêng tehlul em! 'Aw lei mawina..' kan sa a, kan lam dal dal thin, middle school-ah. I thuziakte hian lunglèn a tizual thin khawp mai.

    ReplyDelete
  4. Tunlai zaithiamho hian han sa thar leh se ka ti khawp mai he hla hi. Hlui deuh mai pakhat ka nei a, a record a tha lutuk si lova, a khamawm loh thinin ka hria. K'u TSA min rawn tlawh thin a, ka lawm lutuk e.

    ReplyDelete
  5. He hla ah hi chuan Parlam mitthla ah a lo lang tlat. Tun hma deuh kha chuan kan khua a MHIP Day velah hian nu leh nula thenkhat te an parlam thin.
    Zotui thiangte luang dem dem la,
    Tuipui fawn vel panin.
    Zotui thiangte luang dem dem la,
    Thianghlimna hla sain.
    tih hlate nen khan.

    ReplyDelete